Ngành thép toàn cầu đang bước vào giai đoạn biến động mạnh mẽ, đặc biệt sau quyết định cắt giảm sản lượng từ Trưng Quốc – quốc gia được ví như “công xưởng của thế giới”. Trong bối cảnh Việt Nam hiện là một trong những thị trường nhập khẩu thép lớn từ Trung Quốc, những thay đổi này vừa mở ra cơ hội, vừa đặt ra không ít thách thức cho ngành thép Việt Nam trong năm 2025.

Thực trạng ngành thép Trung Quốc

Suy thoái bất động sản kéo nhu cầu giảm mạnh

Ngành thép Trung Quốc – chiếm hơn 55% sản lượng thép toàn cầu – đang trải qua giai đoạn khó khăn. Khủng hoảng bất động sản kéo dài, vốn chiếm tới 35% nhu cầu thép nội địa, đã khiến mức tiêu thụ thép trong nước sụt giảm đáng kể.

Trong nửa đầu năm 2025 (H1/2025), sản lượng thép thô chỉ đạt 514,83 triệu tấn, giảm 3% so với cùng kỳ năm 2024. Riêng tháng 6/2025, sản lượng thép đạt 83,2 triệu tấn, giảm tới 9,2% so với cùng kỳ, cho thấy sự suy giảm rõ rệt của ngành xây dựng – lĩnh vực vốn tiêu thụ thép nhiều nhất.

Xuất khẩu thép Trung Quốc tăng mạnh nhưng đối mặt căng thẳng thương mại

Để giải phóng lượng tồn kho dư thừa, xuất khẩu thép Trung Quốc tăng mạnh trong quý 1/2025, đạt 27,43 triệu tấn, tăng 6,3% so với cùng kỳ 2024 – mức cao nhất kể từ năm 2016.

Dự báo trong cả năm 2025, xuất khẩu thép Trung Quốc có thể đạt khoảng 100 triệu tấn. Con số này tuy thấp hơn đôi chút so với đỉnh điểm năm 2024, nhưng vẫn cho thấy xu hướng đẩy mạnh bán thép ra thị trường quốc tế.

Tuy nhiên, triển vọng không hoàn toàn thuận lợi khi căng thẳng thương mại ngày càng gia tăng. Từ tháng 3/2025, Mỹ áp thuế 25% đối với thép nhập khẩu, trong khi Liên minh châu Âu (EU) chuẩn bị triển khai Cơ chế Điều chỉnh Biên giới Carbon (CBAM) từ năm 2026. Những động thái này khiến thép giá rẻ Trung Quốc phải đối mặt với nhiều rào cản thương mại hơn trên thị trường toàn cầu.

Cắt giảm sản lượng thép: Chiến lược tái cấu trúc của Trung Quốc

Ngày 4/3/2025, Trung Quốc tuyên bố tiếp tục kiểm soát sản lượng thép thô, đặt mục tiêu cắt giảm 50 triệu tấn trong năm 2025. Động thái này nhằm giải quyết tình trạng dư thừa công suất, hiện ở mức 1,2 tỷ tấn, trong khi nhu cầu thực tế chỉ khoảng 900 – 950 triệu tấn.

Việc siết chặt sản lượng không chỉ góp phần ổn định giá thép mà còn hỗ trợ mục tiêu giảm phát thải carbon, khi ngành thép chiếm tới 15% tổng lượng CO2 của Trung Quốc.

Tại Tangshan – trung tâm sản xuất thép lớn nhất Trung Quốc – một số nhà máy đã tạm dừng hoạt động từ ngày 25/8/2025. Tuy nhiên, sản lượng dự kiến sẽ phục hồi nhẹ trong tháng 8/2025 nhờ biên lợi nhuận cải thiện (60% nhà sản xuất có lãi, so với chỉ 30% năm 2024) và nhu cầu từ lĩnh vực sản xuất tiếp tục tăng trưởng.

Chuyển dịch chất lượng và giảm phát thải trong ngành thép Trung Quốc

Ngành thép Trung Quốc đang chuyển hướng từ tăng trưởng dựa vào số lượng sang chú trọng chất lượng, với trọng tâm là áp dụng công nghệ xanh. Nổi bật trong xu hướng này là việc mở rộng sử dụng lò điện hồ quang (EAF), đồng thời giảm phụ thuộc vào lò cao truyền thống sử dụng than cốc – nguồn phát thải lớn.

Bên cạnh đó, giá quặng sắt – nguyên liệu đầu vào quan trọng – đã giảm xuống dưới 100 USD/tấn tại Singapore, góp phần cải thiện chi phí sản xuất thép.

Tuy nhiên, áp lực vẫn còn hiện hữu khi tồn kho thép thành phẩm tính đến cuối tháng 7/2025 tăng 1,3%, phản ánh tình trạng dư cung thép trên thị trường.

Tác động đến ngành thép Việt Nam

Ngành thép Việt Nam là một trong những lĩnh vực chịu ảnh hưởng trực tiếp từ biến động tại Trung Quốc, khi nhập khẩu thép từ Trung Quốc chiếm khoảng 67% tổng lượng nhập khẩu. Việc Trung Quốc cắt giảm sản lượng và đồng thời đẩy mạnh xuất khẩu thép giá rẻ tạo ra cả cơ hội lẫn thách thức cho thị trường thép Việt Nam năm 2025.

Cơ hội dành cho ngành thép Việt Nam

1. Giảm áp lực cạnh tranh từ thép giá rẻ
Nếu Trung Quốc thực hiện kế hoạch cắt giảm 50 triệu tấn thép, nguồn cung thép giá rẻ trên thị trường toàn cầu sẽ giảm. Đây là cơ hội để các doanh nghiệp Việt Nam như Hòa Phát, Hoa Sen củng cố vị thế cạnh tranh tại thị trường nội địa. Theo dự báo, sản lượng thép Việt Nam có thể tăng 10% trong năm 2025, với nhu cầu nội địa đạt khoảng 25 triệu tấn, nhờ sự phục hồi của bất động sản và đầu tư công.

2. Tăng xuất khẩu thép sang thị trường mới
Khi thép Trung Quốc gặp rào cản tại các thị trường lớn như Mỹ và EU (thuế 25% từ tháng 3/2025, cùng với CBAM dự kiến áp dụng từ 2026), Việt Nam có cơ hội mở rộng xuất khẩu sang Nam Mỹ, Trung Đông và ASEAN. Đồng thời, quá trình chuyển đổi xanh hướng tới net-zero 2050 giúp ngành thép Việt Nam dễ dàng tiếp cận nguồn vốn, công nghệ mới (như lò điện hồ quang – EAF thay thế dần lò cao).

3. Lợi ích từ chính sách bảo hộ trong nước
Việt Nam đã áp dụng biện pháp chống bán phá giá với thép mạ kẽm nhập từ Trung Quốc và Hàn Quốc từ năm 2025. Điều này góp phần bảo vệ thị trường nội địa, giảm bớt cạnh tranh không lành mạnh và cải thiện biên lợi nhuận cho doanh nghiệp thép trong nước.

Mặc dù nhu cầu thép Việt Nam được dự báo giảm nhẹ do tác động từ Trung Quốc, nhưng vẫn tăng khoảng 1% so với năm trước, chủ yếu nhờ các dự án hạ tầng và đầu tư công.

Thách thức đối với ngành thép Việt Nam

Ngành thép Việt Nam năm 2025 không chỉ có cơ hội từ sự thay đổi của Trung Quốc, mà còn đối mặt với nhiều thách thức lớn:

1. Dư cung và nhập khẩu thép giá rẻ

Dù Trung Quốc đã công bố kế hoạch cắt giảm sản lượng, nhưng xuất khẩu thép Trung Quốc vẫn dự kiến đạt khoảng 100 triệu tấn trong năm 2025. Điều này tạo ra tình trạng dư cung thép tại Việt Nam, khiến thị trường cạnh tranh gay gắt. Giá thép nội địa hiện đang ở mức thấp nhất trong 4 năm, ảnh hưởng trực tiếp đến lợi nhuận của doanh nghiệp.

2. Rào cản thương mại toàn cầu

Các biện pháp bảo hộ như Cơ chế Điều chỉnh Biên giới Carbon (CBAM) của EU dự kiến áp dụng từ 2026 cùng với thuế quan từ Mỹ sẽ ảnh hưởng đến xuất khẩu thép Việt Nam, đặc biệt nếu sản phẩm vẫn phụ thuộc vào nguyên liệu nhập khẩu từ Trung Quốc. Ngoài ra, việc triển khai định giá carbon tại Việt Nam có thể khiến chi phí sản xuất thép tăng cao.

3. Phụ thuộc vào nhu cầu toàn cầu và áp lực chuyển đổi xanh

Khủng hoảng bất động sản tại Trung Quốc tiếp tục gián tiếp làm giảm nhu cầu thép trong khu vực. Đồng thời, ngành thép Việt Nam phải đối mặt với thách thức lớn về decarbon hóa, đòi hỏi đầu tư mạnh mẽ vào công nghệ mới để đáp ứng xu hướng chuyển đổi xanh toàn cầu.

Chiến lược cho ngành thép Việt Nam năm 2025

Để tận dụng cơ hội và vượt qua thách thức, ngành thép Việt Nam cần triển khai các chiến lược sau:

• Đẩy mạnh đầu tư công nghệ xanh: Chuyển đổi sang lò điện hồ quang (EAF) và sử dụng năng lượng tái tạo để đáp ứng tiêu chuẩn quốc tế, giảm phát thải và hạ chi phí dài hạn.
• Đa dạng hóa thị trường xuất khẩu: Mở rộng sang Nam Mỹ, Trung Đông, ASEAN, giảm phụ thuộc vào các thị trường truyền thống như EU và Mỹ.
• Tăng cường chính sách bảo hộ: Duy trì và mở rộng biện pháp chống bán phá giá, đồng thời giám sát chặt chẽ nhập khẩu thép giá rẻ, bảo vệ doanh nghiệp nội địa.
• Hợp tác quốc tế: Thu hút thêm vốn đầu tư và công nghệ từ các đối tác nước ngoài, hiện đại hóa dây chuyền sản xuất thép, đáp ứng mục tiêu net-zero 2050.